O Kielczy

stronę opracowuje Sławomir Zielonka

HISTORIA KIELCZY

Kielcza należy do grupy najstarszych w okolicy miejscowości. Legenda głosi, że nazwa miejscowości pochodzi od kłów dzikich świń, które licznie występowały w okolicznych lasach. Kły te nazwano „kelce”. Dokonane badania archeologiczne świadczą, że jej początków można się dopatrywać w czasach prasłowiańskich , w okresie tzw. kultury łużyckiej. Pierwsza wzmianka o Kielczy pochodzi z 1305 r., jako wsi lennej. W tym czasie należała do księstwa toszeckiego, o czym wspomina dokument księcia Bolesława z Toszka z 6 maraca 1309 r. Jako parafia wspomniana jest w papieskim dokumencie notarialnym wystawionym w Awinionie 14 stycznia 1376 r. Wykopaliska doprowadziły też do odkrycia XIII w. gródka rycerskiego.

Już w XVI wieku w dolinie Małej Panwi, w której leży Kielcza, rozwijało się hutnictwo. Wspomina o tym Walenty Rozdzieński w wydanym w 1612 r. w Krakowie dziele pod tytułem „Officina Ferriere abo huta i warsztat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego”.

W miejscowościach położonych nad Małą Panwią występowały niskoprocentowe rudy żelaza, tzw. rudy darniowe , które wykorzystywano do produkcji zelaza w kuźniach hutniczych. W 1679 r. hrabia Gustaw Collona kupił od Albrechta z Paczyny Kielczę, w której zbudował kuźnicę. Wraz z rozwojem hutnictwa w dolinie Małej Panwi pojawia nowa grupa zawodowa- hutnicy. W 1727 r. Kielczę zamieszkiwało 18 osób trudniących się hutnictwem.

27 lipca 1777 r. Kielczę nawiedził huragan, który zniszczył kościół, probostwo, młyn, tartak i 53 gospodarstwa chłopskie.

W 1790 r. hrabia Filip Collona założył w Kielczy urządzenia do produkcji smoły, a w pierwszej połowie XIX wieku w Kielczy istniały już piece do wypalania wapna.

Wraz z rozwojem przemysłu zamknięto stare kuźnie w Kielczy i założono nowy ośrodek hutniczy w Zawadzkiem. Mieszkańcy Kielczy znaleźli tam zatrudnienie.

Na uwagę w Kielczy zasługują: młyn wodny, barokowy kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja z XVIII w., drewniana chata z I połowy XIX w. Na terenie wioski jest też Zespół Szkolno- Gimnazjalny, dworzec kolejowy i gorzelnia.

POŁOŻENIE KIELCZY

Wieś Kielcza położona jest we wschodniej części Śląska Opolskiego, na północnym krańcu powiatu strzeleckiego. Leży na północnym brzegu Małej Panwi i otoczona jest lasami i rozległymi łąkami. Pod wzglądem morfologicznym jest to fragment wysoczyzny w obrębie doliny rzeki Małej Panwi, leżącej na wysokości 215- 220 m.n.p.m..

Przez Kielczę przebiega linia kolejowa relacji Opole- Tarnowskie Góry oraz szosa łącząca Górny Śląsk z poznaniem. Kielcza oddalona jest o 50 km od Opola i 25 km od Gliwic. Dzisiaj liczy sobie 2128 mieszkańców.

KOŚCIÓŁ

W registrach dekanatu toszeckie z 1447 r. pochodzi wzmianka o istnieniu kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła w Kielczy. W latach 1777- 1779 na miejscu drewnianego powstał murowany kościół w stylu późnobarokowym, wybudowany przez księdza Tomasza Schyski. Wybudowany na wzniesieniu, z którego roztacza się przepiękny widok na pobliskie pola i las.

Do roku 1777 był to kościół drewniany, lecz został zniszczony przez przechodzącą przez Śląsk wichurę. Budowniczym przed zniszczeniem był ksiądz Maciej Burda. Poświęcenia tego kościoła dokonał w 1747r. dziekan toszecki.

Kościół 1816 roku został konsekrowany a w latach 1831-1832 obok niego wzniesiono wieżę, w której umieszczono trzy dzwony prawdopodobnie są to dziś najstarsze dzwony w Polsce.

10 października 1889 roku zostały sprowadzone organy. Kościół w stylu barokowym powstał na planie krzyża. Na ścianach wiszą obrazy przedstawiające drogę krzyżową. Ołtarz zdobi wiele złoceń, a także figury świętych. Kościół w ostatnich latach został odnowiony zarówno wewnątrz jak i z zewnątrz. Obok stoi figura Matki Boskiej Fatimskiej otoczona drzewami i kwiatami. W pobliżu kościoła znajdują się dwa cmentarze. Starszy w ostatnich latach wyremontowano i wzniesiono kaplicę.

KSIĄDZ WAJDA

Józef Wajda urodził się 19 marca 1849 roku w Nieboczowicach w powiecie wodzisławskim, w rodzinie średniorolnego chłopa. Do gimnazjum uczęszczał w Raciborzu, we Wrocławiu i w Poznaniu, skąd został powołany do armii pruskiej, a po przeszkoleniu skierowany na wojnę niemiecko-francuską. Maturę zdał po powrocie z wojny w 1871 roku, po czym poszedł na studia teologii katolickiej we Wrocławiu. Tu wstąpił do Towarzystwa Literacko Słowiańskiego, którego działalność, pod kierunkiem wybitnych przyjaciół Słowian, profesorów Uniwersytetu Wrocławskiego, tak korzystny wpływ wywarła na wielu późniejszych działaczy i pisarzy polskich Śląska. Tam zetknął się też z polskimi studentami innych prowincji pruskich, szczególnie z Poznańskiego. Święcenia kapłańskie otrzymał Pradze w 1876 roku, po czym przez 7 lat przebywał w Poznańskiem, w Czerwonej Wsi jako wikary.. Stamtąd wyjeżdżał w podróże do kilku krajów Europy, a przede wszystkim, przebywając w czysto polskich rodzinach, umocnił swe przekonania patriotyczne. W 1883 roku wrócił na Śląsk i objął stanowisko wikarego w Wodzisławiu. Stamtąd w 1885 roku przeniósł się do Żędowic, by zaopiekować się ludnością polską. W Żędowicach ks. Wajda w krótkim czasie przebudował prostą szopę na kościół. . Z chwilą opróżnienia parafii w Kielczy w 1889 r. objął ją ksiądz Wajda, mając prócz tego w zarządzie Żędowice i Zawadzkie. W ciągu swego pobytu odnowił stary kościół w Kielczy, założył bibliotekę, czytelnię polskich czasopism, pielęgnował język polski wśród ludu i w krótkim czasie stał się jednym z najbardziej zaangażowanych działaczy polskich na Śląsku. Wtedy też ks. Wajda stał się centralną postacią polskiego ruchu narodowego w powiecie strzeleckim. W 1908 roku kielczański proboszcz został wybrany na posła polskiego do parlamentu pruskiego. Ks. Wajda, aż do ostatnich lat swego życia, podpisywał się w swoich korespondencjach „Kielecki”. Zmarł w 1923 roku.

Pomnik księdza Wajdy na cmentarzu w Kielczy.

STARA CHATA

W Kielczy znajduje się zabytkowa chata z początku XIX w. Najstarszy budynek na terenie gminy Zawadzkie zapisany w rejestrze zabytków. Jej budowa związana jest z działalnością ks. Franciszka Heisiga. Przebywał on w Kielczy od 1786 do 1840 r. W latach 1818 – 1825 tymczasowo służył w parafii Świbie. Za zarobione tam pieniądze wybudował niedaleko koło kościoła w Kielczy domek Nie można ustalić jej pierwotnego przeznaczenia. Według ,niektórych przekazów był w niej szpital, inne mówią, że była w niej szkoła wiejska Obecnie chata jest własnością Muzeum Wsi Opolskiej w Bierkowicach.

SZKOŁA

Szkoła podstawowa w Kielczy istniała już w latach 70-tych XIX wieku. Początkowo była to szkoła przykościelna mieszcząca się w drewnianym, krytym strzechą budynku. Następnie zaadoptowano budynek piętrowy, z czterema salami do nauki.

W roku 1973 powołano ekspertów, którzy orzekli, że ów budynek nie nadaje się do użytku. Zaproponowano, aby uczniowie dojeżdżali do szkoły sąsiedniej wsi - do Żędowic. W związku z tym w dniu 17.03.1974 roku na zebraniu wiejskim w Kielczy został powołany Społeczny Komitet Budowy Szkoły Podstawowej. Od kwietnia 1974 roku dzieci uczyły się w czterech budynkach, położonych w różnych miejscach wsi. W czerwcu 1974 roku przeprowadzono tech-niczne badania podłoża pod budowę nowej szkoły. Do budowy wykorzystano projekt zatwierdzony 20.05.1974 roku, nadano jej imię Ludwika Waryńskiego. Uroczystego otwarcia szkoły dokonano 3.09.1974 roku. W roku szkolnym 1980/81 oddano do użytku salę gimnastyczną, a rok później rozpoczęła działalność kuchnia.. W okresie następnych 18 lat przeprowadzono remont dachu, elewacji zewnętrznej budynku, sanitariatów i pieca centralnego ogrzewania ocieplono ściany zewnętrzne budynku głównego i sali gimnastycznej. Latem roku 2000 wyremontowano budynek i pomalowano ściany.

W 2004 roku szkoła w Kielczy obchodziła swoje dwudziesto pięciolecie.. W związku z tą okolicznością odbyły się uroczystości związane wyborem patrona szkoły. Nowo powołanemu Zespołowi Szkolno- Gimnazjalnemu zostało nadane imię Wincentego z Kielczy osoby zasłużonej dla Śląska i Polski.

Sztandar Zespołu Szkolno- Gimnazjalnego, na którym napis „Gaude Mater Polonia”.

WINCENTY Z KIELCZY

Wincenty z Kielczy pochodził prawdopodobnie z rycerskiego rodu i przyszedł na świat ok. 1200 roku. Przypisuje mu się pokrewieństwo z Odrowążami pochodzącymi ze Śląska Opolskiego ze wsi Kamień Śląski, z których wywodzą się jego późniejsi towarzysze życia i protektorzy - św. Jacek Odrowąż oraz biskupi krakowscy Iwo Odrowąż i Prandota. Wincenty kształcił się zapewne w krakowskiej szkole katedralnej.

W dokumentach po raz pierwszy spotykamy Wincentego w roku 1222,jako kapelana dworu biskupa krakowskiego. Pięć lat później był on już w kapitule krakowskiej .Około roku 1235 wstąpił do zakonu ojców dominikanów .W tym czasie otrzymał zadanie zebrania informacji na temat męczennika ,biskupa Stanisława ze Szczepanowic . Wiedza ta była potrzebna do wszczęcia jego procesu kanonizacyjnego .

Specjalnie na krakowskie uroczystości kanonizacyjne biskupa ze Szczepanowa napisał „Żywot mniejszy świętego Stanisława”. Uzupełnieniem tego dzieła była "Historię o św. Stanisławie" czyli oficium brewiarzowego ku czci świętego ,, w której znalazł się hymn "Gaude Mater Polonia"( hymn z czasów piastowskich).

Komponował muzykę do swoich utworów. Niektórzy historycy twierdzą, że był także autorem pierwszej wersji "Bogurodzicy".

Jan Długosz, opisując bitwę pod Legnicą, w której zginął Henryk Pobożny, korzystał z kroniki dominikańskiej spisanej w Raciborzu, której autorem był najprawdopodobniej Wincenty. Pisana po łacinie zawiera pierwsze zdanie po polsku w historiografii średniowiecznej - „Gorze się nam stało”.

W latach 1257 do 1260 był przeorem tworzącego się klasztoru dominikańskiego w Raciborzu .Pod koniec życia napisał "Roczniki Kapituły Krakowskiej ". Zmarł w latach siedemdziesiątych XIII stulecia .Nekrolog dominikanów krakowskich zapisuje go pod datą 2 stycznia jako Vincentius de Kielcia .

Jeden z najstarszych zapisów „Gaude Mater Polonia”

"Gaude Mater Polonia, "O ciesz się Matko-Polsko, w sławie

Prole fecunda nobili, Potomstwo płodna! Króla królów

Summi Regis magnalia I najwyższego Pana wielkość

Laude frequenta vigili." Uwielbiaj przynależna"

(przekład fragmentu L. Staff)

opracował Robert Szecel

DANE TELEADRESOWE:

Zespół Szkolno-Gimnazjalny im. Wincentego z Kielczy w Kielczy

47-126 Kielcza ul. Szkolna 1

tel/fax (077) 4636894

e-mail

zsg@poczta.fm

psp-kielcza@oswiata.org.pl

pseep-kielcza@oswiata.org.pl